Kriptoya Giriş 101 - (20) dApp Nedir?
Hepimiz uygulamalar kullanıyoruz. Twitter, Spotify, Brave, Twitter ve daha pek çok uygulama hayatımızın her alanında yer alıyor. Uygulama hangi platformda yer alırsa alsın hep aynı şekilde çalışmaktadır. Uygulamaları indiririz, kurarız, kayıt oluruz ve kullanırız. Diğer yandan henüz emekleme aşamasına yeni gelmiş yeni bir uygulama sınıfı bulunmaktadır. dApp olarak bilinen kelime aslında decentralized application kelimelerinin kısaltılmışıdır. Merkeziyetsiz uygulamalar olarak dilimize çevrilse de, dışarıdan bakınca normal uygulamalarla arasında çok kolay ayırt edilmelerini sağlayacak farklılıklar yoktur.
Normal uygulamalardaki sorunlar
Şu anda bu yazıyı okuyan herkesin haftada en azından bir düzine uygulamayı düzenli olarak kullandığını var sayabiliriz. Yemek sipariş ediyor, taksi çağırıyor, toplantılarımızı ayarlıyor ve notlar alıyoruz. Kullandığımız tüm uygulamalar işlerimizi çok daha kolay hale getiriyor ve günlük rutinimizin bir parçasına haline kolayca geliyorlar.
Yine de normal uygulamalardaki en büyük sıkıntı kullanıcılarının çıkarlarının tersine hareket etme eğiliminde olan şirketler tarafından yönetiliyor olmalarıdır. Yaşanabilecek potansiyel sorunlardan bir tanesi kişisel verilerin toplanması ve üçüncü kişilere satılması durumudur. Bazı durumlarda ise uygulamaların saldırıya uğramasıyla kişisel verilerin sızması mümkündür.
Diğer bir olası sorun ise bir uygulamayı kullanmayı bırakmak ve alternatif bir uygulamaya geçmektir. Daha önce bir uygulamayı veya hizmeti kullanmayı bırakmayı denediyseniz bunun can sıkıcı şekilde büyük bir soruna kolayca dönüştüğüne şahit olmuşsunuzdur. Genellikle uygulamalar başka alternatiflere geçmenizi bilerek zorlaştırma eğiliminde olurlar. Kullanıcıların büyük çoğunluğu da uygulama değiştirmek isteseler bile sırf daha fazla sorun yaşamamak için memnun olmadıkları bir platformda kalmak zorunda kalırlar.
Uygulamalarla ilgili bir başka sorun ise sansür, kısıtlamalar ve tekelliktir. Bu durum özellikle sosyal medya uygulamalarında belirgin şekilde ortaya çıkmaktadır. Sosyal medya şirketleri ülkelerin sansür girişimlerine boyun eğebilirler ve kullanıcıların içeriklerini bir şekilde engelleme yoluna gidebilirler. Bazı ülkelerde sosyal medya tamamen bile yasaklanabilir.
Tüm bunlara bir alternatif var
Merkeziyetsiz uygulamalar temelde akıllı sözleşmeler yoluyla bir blok zincirine bağlanırlar. Herhangi bir normal uygulamada olduğu gibi merkeziyetsiz uygulamalarda da etkileşim kurulan bir kullanıcı arayüzü vardır. Merkeziyetsiz uygulamalar gerçekte güçlerini blok zincirinin kendisinden alırlar ve bu şekilde var olurlar.
Blok zincirinin gücünün dağıtık bir yapıda olmasından geldiğini daha önce pek çok defa söylemiştik. Merkeziyetsiz uygulamalar da blok zincirinin üstünde yaşadıklarından dolayı temelde onlar da dağıtık bir yapıdadırlar. Bu da onları doğaları gereği neredeyse engellenemez yapmaktadır. Üstelik ne olurla olsun 7/24 erişilebilir olmalarını da sağlamaktadır. Çok önemli olan sağlık ve finans uygulamalarının hiçbir zaman çökmediklerini ve her zaman ulaşılabilir olduklarını bir düşünsenize.
Merkeziyetsiz uygulamaların çoğu açık kaynak kodludur. Bu da isteyen ve yeterli bilgiye sahip herkesin kodları inceleyebileceği ve bir sorun olup olmadığına bakabileceği anlamına gelir. Ayrıca merkeziyetsiz uygulamalar blok zincirinde olduklarından dolayı kalıcı bir kayıtları ve geçmişlerine dair her şeyleri de açıkça görülebilmektedir. Bu da bir hata olursa hatanın tam olarak ne zaman meydana geldiğini, kimleri etkilediğini ve nasıl ortaya çıktığını bulmanın daha kolay olduğu anlamına gelir.
Merkeziyetsiz uygulamalar nerelerde kullanılabiliyor?
Merkeziyetsiz uygulamalar son yıllarda büyük bir ivme kazandı ve sürekli gelişmekteler. Günümüzde normal uygulamalar kadar olmasa da hatırı sayılır kadar çok merkeziyetsiz uygulama bulunmaktadır ve genellikle kullanıcıların ilgisini çeken bir şeyler bulmak çok zor değildir. Aşağıda en popüler dApps kullanımlarını görebilirsiniz;
Ticaret/Finans: Uniswap gibi kripto para dönüşüm işlemlerininde kullanılan platformlar
Sosyal Medya: Steemit ve HIVE gibi sosyal medya blog platformları
Oyun: Blockchain Cuties gibi çok sayıda merkeziyetsiz oyun platformları
Eğlence: DTube ve 3Speak gibi merkeziyetsiz uygulama dünyasının video paylaşım platformları
Merkeziyetsiz uygulamalar normal uygulamaların yerini alacak mı?
Merkeziyetsiz uygulamalar büyük bir hızla gelişseler de uzun bir süre daha normal uygulamaların yerlerini alabilmek için aday olamayacaklar. En azından şimdilik başa çıkmaları gereken büyük sorunları var ve bu sorunları halletmeleri baya zaman alacak gibi görünüyor. Muhtemelen WhatsApp veya Instagram benzeri bir merkeziyetsiz uygulama önümüzdeki birkaç yıl içinde popülerlik kazanıp büyük kullanıcı kitlelerine ulaşabilecektir ancak diğer uygulamalar için aynı şeyden bahsetmek şimdilik zor.
Bunun ana nedenleri ise;
- Çoğu zaman kullanımları kolay değil ve kullanıcı arayüzlerinin geliştirilmeleri problemli. Normal uygulamalar kadar büyük bütçelere sahip olmadıkları için de tasarım problemlerinin çözülmesi oldukça zaman alıyor.
- Kripto paralarla ilgili en azından giriş seviyesinde bilgiye ihtiyaç duyuyorlar. Dünya nüfusunun çok küçük bir yüzdesinin şu anda kripto paralarla ilgili olduğunu düşünebiliriz.
- Merkeziyetsiz uygulamaların ne oldukları ve kullanıcılara nasıl faydalarının olacağı ile ilgili büyük bir farkındalık çalışması yapılması gerekiyor.
Yukarıdaki maddeler büyük problemler olsalar da merkeziyetsiz uygulamalar büyük bir hızla gelişmeye devam ediyorlar. Şu anda bu uygulamaları kullanan kullanıcılar ise bu yeni teknolojiyi ilk benimseyenler arasında yer alıyorlar. Belki de bu nedenle de ilk kullanıcılar her zaman en çok problemle karşılaşanlar oluyor.
Image Resources
Image 1 - Pixabay.com
Image 2 - Pixabay.com
Image 3 - Pixabay.com
This article was traslated from Ledger Academy